Pamiętnik PTT. Tom 27. 130 lat Muzeum Tatrzańskiego, Adam Asnyk 1838-1897

We wstępie do 27 tomu „Pamiętnika PTT” możemy przeczytać: Rok 2018 był dla Polaków rokiem szczególnym. Minęło 100 lat od odzyskania przez naszą Ojczyznę niepodległości po 123 latach niewoli i rozdarciu naszego kraju między trzech zaborców – Rosję, Prusy i Austrię. Janusz Machulik szczegółowo kreśli przebieg wydarzeń I wojny światowej i lat następnych, które doprowadziły do odzyskania przez nas niepodległości w granicach ówczesnego państwa. Pierwszym wśród twórców naszej niepodległości był marszałek Józef Piłsudski, marzyciel i strateg, który przeprowadził nas pomyślnie przez meandry historii. Zakopane i Tatry znalazły się na tej drodze, dlatego zamieszczamy kalendarium pobytów Józefa Piłsudskiego w mieście pod Giewontem.

Doszło tu także po latach do spotkania Józefa Piłsudskiego z jego starszym bratem, Bronisławem. Bronisław położył znaczące zasługi dla Muzeum Tatrzańskiego, i tu przechodzimy do kolejnej rocznicy. W 2018 r. przypadła 130 rocznica utworzenia Muzeum Tatrzańskiego, wielce zasłużonego dla Zakopanego i Tatr. Do jego powstania i dalszej działalności przyczyniło się także Towarzystwo Tatrzańskie. 130-leciu Muzeum poświęcone są artykuły Zbigniewa Moździerza i Jerzego Roszkowskiego, uzupełnione przez Józefa Haducha zestawieniem osób zasłużonych dla Muzeum i kalendarium działalności Muzeum.

W czasach niewoli wielu Polaków marzyło o niepodległości i walczyło o nią w powstaniach narodowych, wielu także nie doczekało się jej odzyskania. Takim człowiekiem był poeta Adam Asnyk, którego 180 rocznicę urodzin obchodziliśmy w 2018 r., zwłaszcza w jego rodzinnym mieście – Kaliszu. Jak wielu młodych w tym czasie, przeszedł on przez kordon do Królestwa Kongresowego i wziął udział w powstaniu styczniowym, był nawet w Rządzie Narodowym. Upadek powstania był ciężkim przeżyciem. Dziesięć lat później Asnyk znalazł się w Zakopanem i Tatrach, które go zauroczyły. Należał do założycieli Towarzystwa Tatrzańskiego, brał następnie udział w zdobyciu kilku znaczących szczytów tatrzańskich. Tatrom poświęcił wiele wspaniałych poematów, które nam zostawił na zawsze. Nie dożył niepodległości ani nawet końca XIX w., umierając w 1897 r.

W dziale „Człowiek i góry” Małgorzata i Jan Kiełkowscy przypominają postać Janusza Chmielowskiego – taternika klasycznego, którego 140 rocznica urodzin i 50 rocznica śmierci przypadła na rok 2018. To on dał podwaliny taternictwu i zdobywaniu gór wysokich. Janusz Machulik przypomina dwóch działaczy związanych z Karpatami Wschodnimi: Adama Lenkiewicza ze Lwowa i Stanisława Vincenza, jeszcze bardziej związanego z huculszczyzną, w 130 rocznicę ich urodzin. Lenkiewicza, jak wielu Polaków ze Lwowa, zgładzili Sowieci w 1939 r., Vincenzowi wraz z rodziną udało się na zawsze opuścić Bystrzec w Czarnohorze i po wojnie, spędzonej na Węgrzech, osiąść w Alpach Szwajcarskich.

Dział „Dziedzictwo” – tu Józef Haduch przypomina jubileusz 75-lecia Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego obchodzony w Zakopanem w 1948 r.; w następnym roku za sprawą władz PRL Towarzystwo zostało połączone z Polskim Towarzystwem Krajoznawczym i zakończyło swój 75-letni byt. Udało się przywrócić je do życia w 1989 r. i niech się rozwija i trwa nadal. Jan Skłodowski pisze o nieznanej prawie postaci – Jerzym Gawlińskim, długoletnim bibliotekarzu zakopiańskim, dzięki czemu czytelnik może poznać jeszcze jedną zasłużoną dla Zakopanego osobę. Józef Durden w artykule Dla kogo Tatry? komentuje wypowiedzi XIX-wiecznych działaczy na temat odwiedzających Tatry.

„Ocalić od zapomnienia” – tu chcemy, aby przetrwał Chyz u Bacy na Mładej Horze, pomimo że opuścił ją na wieki jej założyciel i gospodarz – Baca – Józef Michlik, członek honorowy PTT. Trudno pogodzić się z tą stratą. Jarosław jot-Drużycki i Barbara Morawska-Nowak oddają atmosferę panującą w Chyzie.

W dziale „Varia” Józef Haduch wspomina przedwojenną Fablokowską z Chrzanowa „lux-torpedę” z Krakowa do Zakopanego, której prędkości po wojnie nikt nie pokonał. Pisze także o 70-leciu Oddziału PTT w Chrzanowie, który obchodził w październiku 2018 r. tę rocznicę. Natomiast Zbigniew Jaskiernia wspomina naszą wybitną przedwojenną narciarkę Helenę Marusarzównę w 100 rocznicę jej urodzin, zamordowaną przez hitlerowców w 1940 r.

W „Kronice żałobnej” wspominamy nasze koleżanki – Ewę Michalak (Kalisz) i Wandę Borzemską (Warszawa), oraz kolegę Józefa Michlika „Bacę” z Mładej Hory.

Tom dopełniają liczne recenzje z najnowszych książek i czasopism oraz Kronika PTT za rok 2018, opisująca działalność Zarządu Głównego PTT, w tym organizację Ogólnopolskich Konkursów Wiedzy o Górach oraz działalność Oddziałów i Kół PTT.